1.Makedonya, beş kelime ile senin için ne ifade ediyor Fahri abi? Balkanların kalbi Üsküp bir, Struga Şiir Akşamları iki, Kalkandelen Alaca Camii ve Harabati Dedebaba Tekkesi üç, adeta 81. ilimiz olan Gostivar dört, Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendinin köyü Kocacık beş.
2.Senin gündemine Makedonya ilk ne zaman girdi? Yeni evliydim. 22-23 yaşındaydım. Eşimin Salih Dayı dedikleri bir akrabası vardı. Sık giderdik. Çok severdim karı koca onları. Onlar da bizi. Salih Dayının bir kaynanası vardı. Çoğu zaman da onlarda kalırdı. Kınalı Muhaciriydi. Böyle altmış beş yaşlarında, ufak tefek, kırmızı, Muhacir yüzlü, sessiz bir nine. Hep ağlamaklı, hep suskun, hep üzgün. Makbule Teyze. Onu bir tek ben dinlerdim. Başlardı anlatmaya, Makedonya Manastır’dan göçmüşler Adapazarı Karakamış köyüne. Yedi yaşında çocuktum. Köyümüzün adı Kınalı’ydı. 500 hane Türk köyüydü. Ova köyü. On sekiz kilometreydi Manastır bize. Geceleri ışıklarını görürdük, pırıl pırıl. Camileri çoktu Manastır’ın. Gün geldi mecbur kaldık, Türkiye göç ettik. Kınalı’yı, Manastır’ı çok özlüyorum der ağlardı. Onunla ben de ağlardım. Kendi kendime söz verdim. Gidip o köyü göreceğim diye. Bu olaydan tam yirmi sene sonra, 2002’de kısmet oldu, Makedonya’ya ilk gittiğimde, Manastır’ı ve Kınalı’yı buldum. Ağladım, gavurlaşmış köyü, yıkık camiyi, sırtımızın yere yapışıp tam tuş olduğumuzu yaşadım.
3. Adapazarı’nda çok Makedonyalı var mı abi? Çok var. Hangisini saysam. Mazlum Şekerleme Tarık Pekerken’in dedesi Mazlum amca, Makedonya Debre’den gelmedir. Köfteci İsmail (Köprülüoğlu) ve Gülseven Helva (Abbas Gülseven) Makedonya Pirlepeli’dir. Muhasebeciler Odası kurucu başkanı rahmetli Yusuf Mahmutoğlu, sonraki başkanı Halil Kocacık, sonraki başkanı oğlu Ertuğrul Kocacık, Makedonya Debre Kocacık ve Novaklı’dır. İki dönem Sakarya Büyükşehir Belediyesi başkanlığı yapan Zeki Toçoğlu, Makedonya Kocacık göçmenidir. Demiryol-İş Sakarya Şubesi başkanı, Türk-İş il temsilcisi Cemal Yaman Kocacıklı’dır. İnşaat mühendisi Nuri Paker, işadamı Nedim Paker Üsküplü’dür. Fenerbahçe’nin eski ünlü futbolcusu Tuncay Şanlı Makedonya Manastır Kınalı’dandır. Gazeteci - televizyoncu Şaban Mergül Manastır Mecitli köyündendir. Ak Parti Sakarya Kadın Kolları İl Başkanı Yasemin Turan, Makedonya Gostivarlı’dır. İlk aklıma gelen Makedonya kökenli isimler bunlar. Birçok isim daha var elbette.
4. Makedonya hakkında kısa bir bilgi rica edeceğim Fahri abi? Tabii. Bizim Üsküp Vilayetimiz Makedonya aslında. 2 milyon 65 bin nüfuslu bir ülke bugün. Yüzde beş kadar Türk, yüzde 30 kadar Arnavut aşıyor. Geri kalan yüzde 65 (her üç kişiden ikisi) Makedon. Türkler ve Arnavutlar Sünni Müslüman. Makedonlar Ortodoks Hristiyan. 1912’de Osmanlı’nın Balkanlar’dan çekildiği zaman, bugünkü sınırların içindeki halkın yüzde 75’i Türk’tü. Onu da söylemiş olayım. 1991’de Yugoslavya’dan ayrılıp bağımsız olmuş bir ülke.
5. Yakınlarda adına ‘kuzey’ kelimesi eklendi niye acaba? Yunanistan’ın yüzünden elbette. 2002’de, yirmi sene önce, Selanik’ten, dönemin Sapanca Belediye Başkanı İbrahim Uslu’nun arabasıyla, o ben kaymakam Hasan Duruer, üçümüz Manastır’a geçiyoruz. Yanlış gitmeyelim diye Kaymakam Duruer, kravatlı birini durdurup İngilizce Makedonya’ya doğru mu gidiyoruz? diye sordu. Adam sinirlendi, işaret parmağıyla yeri göstererek bağırdı: Makedonya burası diye. Selanik bölgesinin Yunan haritasındaki adı Makedonya. Selanik Havalimanının resmi adı da Makedonya. Yunanistan, otuz sene uluslararası platformlarda uğraştı, didindi sonunda başardı: Kedisin güney Makedonya, kuzeyine is Kuzey Makedonya adını ekletti zorla. Hadise budur.
6. Makedonya, Türkiye için önemli bir ülke mi? Kesinlikle önemli. Bir kere Mustafa Kemal Paşa’nın babası Ali Rıza Efendi, Makedonya Debre Kocacık Köyünden bir Türk. Yörük. Kırmızı Sakallı Ahmet Hafız’ın oğlu. Atatürk, Konyar Yörüğü denilen Kırmızı Sakallı Ahmet Hâfız’ın torunudur. Nereden mi biliyorum? 2004’te ikinci gidişimde Kocacık Köyü öğretmeni (şimdi rahmetli) Sabahattin Sezayir’den dinlemiştim bu bilgileri. 18 yaşında bu köye öğretmen gelmiş. O zaman seksen yaşlarındaki köyün büyüklerinden dinlemiş. Taşlı Mahalle’denmiş. Beni götürdü, duvarları yıkık, bir metre kadar kalmış halde ben o evi gördüm. Sonra Tayyip Erdoğan bey, Başbakan iken o evi restore ettirdi, şu anda Kocacık Atatürk Müzesi o evi. İkincisi büyük şairimiz, büyük düşünce adamı Yahya Kemal Makedonya Üsküplü. Yine benim de iktisat hocam olan, camiamızın ünlü büyüğü Profesör Doktor Sabahattin Zaim, Makedonya İştipli’dir.
7. Dünya’nın en büyük şiir organizasyonlarından Struga Şiir Akşamları da Makedonya’da değil mi? Evet. Ülkenin güneyinde bizim Sapanca’nın üç katı büyüklüğün Ohri Gölü var. Gölün kıyısında 55 bin nüfuslu tarihî bir Ohri şehri var. Ona bağlı, sekiz on kilometre mesafede 21.500 nüfuslu Struga şehri var. 1962 yazında beş Ohrili şair, ki biri Türk’tür, Esat Bayram, kendisinden dinledim, Struga Şiir Akşamları’nı başlatmışlar. Ben izleyici olarak 2002, 2005, 2006, 2010 olmak üzere dört defa katıldım. Harikulade bir organizasyon. Bir hafta sürüyor. Yedi günde şiir evi, köprüler, göl içi, kiliseler dâhil 24 şiir etkinliği yapılıyor. Altın Çelenk ödülü var. Ortalama her sene on civarında kitap yayınlanıyor. Açılışta Meridyens / Meridyenler adlı bir gece var. 21 ülkeden 22 şair şiiri okudu. Ve 41 dakikada bitti program. Harikulade bir şey. Cumhurbaşkanı, Başbakan, Kültür Bakanı katıldı, ama açılış konuşması yapmadı. Bir tek Düzenleme Kurulu Başkanı edebiyat profesörü Zoran Ançeviç konuşuyor. 500 bin dolarlık bir organizasyon. Her şeyiyle hepimize, dünyaya örnek bir şiir akşamı.
8. Makedonya Türk Edebiyatının durumu nedir Fahri abi? Türkçe açısından bakarsak, üç kuşak var: İlk kuşağın temsilcisi Makedonya Türklüğünün Mehmet Akif’i olan, yıllarca hapislerde çürütülen, Abdülfettah Efendi var. İkinci kuşak, komünizm dönemi Türk şairleri: Fahri Ali, Fahri Kaya, Esat Bayram, İlhami Emin. Vesaire. Bu kuşak genellikle 1930’lu yıllarda doğanlardan meydana geliyor. Hemen hepsi son beş - on yılda vefat ettiler. Bir de yeni/genç kuşak var: Leyla Şerif Emin, Mehmed Arif, Rabia Ruşid, Emel Hamza Şerif gibi henüz otuzlu yaşlarında olan çok güzel bir şair - yazar grubu var. Onlardan Türkçe adına çok ama çok memnunum ve umutluyum.
9.Fahri abi, sana bazı isimleri sormak istiyorum. Üçer dörder cümle ile cevap verebilir misin? Memnuniyetle. Şeref duyarım. Ailem gibi Makedonyalı kardeşlerim.
10. Kanatlar köyü? Budaklar köyü ile birlikte, Manastır ovasındaki çok güzel insanlarımızın olduğu Türk köyü. Yıllar önce, önünde ürk bayağıyla bir otobüs ziyaret etmiştik o köyü. 200 yıldır Gavurlara karşı direniyoruz. Siz bize geldiniz ya, 200 yıl daha direniriz diyerek bize teşekkür etmişlerdi.
11. Banisa? Gostivar’ın Türk köyü. Beş bin nüfuslu. Makedonya Türklüğünün kalesi adeta. Anadolu’dan bir köy sanki. Kütahya’dan, Eskişehir’den, Sakarya’dan bir köy gibi. Türkiye’yle beraber yaşıyorlar. Selam olsun hemşerilerime.
12. Prof. Dr. Abdülmecit Nurettin? Kardeşim benim. Profesör oldu, Gostivar’da Vizyon Üniversitesi’ni kurdu. Yiğit, cömert, mert adam. Çok güzel işler yapıyor. Geleceğin Makedonya Başbakanı.
13. Fadil Yakubi? Makedonya’ya ilk gittiğimiz 2002’de Gostivar’dan kalkıp ta Nixi Gümrüğüne gelmiş, bizi almış ve ülkede üç gün tercümanlığımızı yapmıştı. Beş lisan bilir. Gostivarlı yiğit korkusuz Arnavut. Adeta gerilla.
14. Matüsiteb? Makedonya Türk Sivil Toplum Teşkilatları Birliğinin kısa adı. Ülkedeki 87 Türk derneğinin üst birliği. Bir dönem Üsküplüdür genel başkan, bir dönem Gostivarlı. Dengede götürürler. Üsküplü Süleyman Baki kardeşimdi bir dönem başkan. Sonra Gostivarlı Tahsin İbrahim oldu. Sonraki dönem Üsküplü Hüsrev Emin. Bizim Türkler için ülkedeki olmazsa olmaz kurumlardan.
15. Ensar Derneği ve Prof. Dr. Süleyman Baki? Ensar, kültürümüzde, Mekkeli Muhacirlere kucak açan Medineli güzel insanları anlatan bir kavram. Üsküp’teki Ensar da öyle. Başında da Prof. Dr. Süleyman Baki kardeşim var. Dört dörtlük bir delikanlıdır Süleyman. İlahiyatçıdır, örgütçüdür, organizatördür. İki ayaklı futbolcu gibidir; Üsküp’ün hem dününü hem yarınını, hem dünyasını hem ahiretini, hem ilmini hem yoksul fakir fukarasını temsil eder. Üsküp’ün şeyhülislamıdır bir bakıma.
16. Köprü Dergisi/ Derneği? Üsküp’te yirmi sene önce Hüsrev Emin ile Leyla Şerif Emin’in yayınlamaya başladığı Köprü Dergisi. Aynı adla daha sonra kurulan dernek. Dernek Hüsrev’de dergi Leyla’da. İkisi de kardeşlerim. Çok severim ikisini de. Başta şair Mehmed Arif, Seyhan Yakupi, Nagihan Daut olmak üzere birçok genç Türk şair ve yazarı Köprü yetiştirdi. Orada neşvünema buldu genç yetenekler. Köprü, Üsküp’te Vardar Nehri üzerine Fatih Sultan Mehmed’in yaptırdığı taş köprüye göndermedir, hem öte dünya bu dünyaya göndermedir, hem Anadolu ve Rumeli’nin arasında köprüdür, hem Müslümanlıkla Hristiyanlığın. İki ayrı dünyanın köprüsüdür.
17. Hüsrev Emin ve Leyla Şerif Emin? Biri ülkenin (siz ister Üsküp’ün anlayın ister Makedonya’nın) kültür sanat bakanı, diğeri dış ilişkiler. Altın kalpli bir çift. Edep, vakar, muhabbet, Türkçe, vefa, dünle yarının bileşkesi bugün, akıyor yüzlerinden ve gözlerinden. Aslında özlerinden. Makedonya’nın özelikle Üsküp’ün iki temel direği onlar. Türkiye’yle gerçek köprüdür onlar.
18. Mehmed Arif? Haza şair. Haza Türk. Haza Müslüman. Bir başkentli. Ha Üsküp ha İstanbul. Şiirinin de denemelerinin de duruşunun da hislerinin de Anadolulu bir gençten eksiği yok fazlası var. Üsküp’ün istikbali, Türkçesi ona ve arkadaşlarına emanet. Evimizin delikanlısı. Ve gönlümüzün.
19. Rabia Emin? İştipli yani Doğu Makedonyalı Yörük kızı bir şairimiz. İlk şiir kitabının da editörüyüm. Çok severim.
20. Emel Hamza Şerif? Güney Makedonya Resne’de yaşamaktadır. Güneyin kalbi, güneyin dili, güneyin her şeyi. Haza şair. TYB’nin 40. Yıldönümünde (2018 Baharında) 40 şair ve yazar Rumeli seferine çıkmışken, Resne’de yolumuzu kesip - neredeyse bir maaşı tutarındaki - yemek için davet ve ısrar eden destansı evlat. Güzel izlenimlerimizin başkahramanı. Resne köftesi ve elması kadar, Emel Hamza Şerif’tir artık lugatımızda.
21. Burbuçe Aliyu? 2015 yılında Sakarya’ya tıp okumaya gelen Gostivarlı Arnavut kızı. Tam okulu bırakıp gidecekken Gostivarlı Ciat Stafa’nın aracılığıyla tanıştığımız, zamanla evimizin kızı, evimizde odası olan evladımız. Bizim kadar Türk sanat müziği, Türk halk müziği söyleyen ve seven biri. Babası teknik direktör Sabaydin, annesi öğretmen Latife, kardeşleri Agnesa, Dizella ve Muhammed de ailemizden biri oldular zamanla.
22. Caner Sezair? Debre Kocacık köyünün her şeyi. Köyün öğretmeni Asiye Sezayir ile yandaki Novak köyünün öğretmeni Sabahattin Sezayir’in oğlu. Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendinin köyüdür Kocacık. Atatürk’ün Kocacık Taşlı mahalledeki yıkık dökük, sadece bir metre civarında temel ve duvarları kalmış dedeevini göstermişti bana Sabahaddin hoca. Cumhurbaşkanlığımız şimdi orayı restore edip müzeye dönüştürmüş. Başına da Caner Sezayir’i getirmiş. Ne güzel. Gittim gördüm, gezdim. Caner, Kocacık’ın kale komutanı. Olmazsa olmazımız. Onu çok seviyoruz.
23. Son sorum: Üsküp’e gömülmeyi vasiyet ettiğiniz bilgisi doğru mu abi? Doğruysa sebebini öğrenebilir miyiz? Ben Balkanlar’a çıkınca kendimi buluyorum. Özüme dönüyorum. Bir de biz 1980 öncesinin Akıncılarıyız. Yahya Kemal’in Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik / Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik şiirleriyle büyüdük. 650 yıl sonra yeni bir fetih hareketi için gittim son yirmi yılda Balkanlar’a 61 kere. Vasiyetim Üsküp’e gömülmek, evet. Üsküp Çayır Belediyesi Başkan Yardımcısı Süleyman Baki kardeşim müjdeyi verdi: Abi, tarihi mezarlıkta yerini ayırttım diye. Hüsrev Emin de Fahri abi, Allah’ın geçinden versin ama artık gönül rahatlığıyla ölebilirsin; bize de defin görevi düşüyor dedi. Eşi Leyla da üzgün bir edayla ‘eyvah, bana da u durumda ağlamak mı düştü Fahri abi? Deyince, hayır, sen de helvamı pişirip Üsküp meydanında gelen geçene ikram edeceksin dedim, gülüştük. Her şey nasip kısmet tabii. Asıl derdim; yaşadık, bir gün bu diyardan göçeceğiz. Üsküp’e gömülürsem çoluk çocuk torunlarım, sevenlerim, okurlarım ziyaretime gelirler. Üsküp’e, Balkanlar’a sevdalanırlar. Balkanlar’ın ikinci fethine bir nebze katkı sunmuş olurum. Mezarım da bir işe yarar belki.
