Diktatör Enver Hoca tarafından yıllarca baskı ve zulümle yönetilen Arnavutluk’ta Hafız Sabri Koçi Efendi’nin hayatına kaldığımız yerden devam edelim.
1985 yılında Diktatör Enver Hoca’nın ölmesi üzerine hapisten çıkarılan Sabri Koçi, birkaç yıl el emeği ile geçindi. 1990'da başlayan demokratik reformlarla birlikte Arnavutluk halkı tedrici bir şekilde din hürriyetine kavuşunca diktatörlük döneminde kapatılmış olan camilerden ayakta kalanların yeniden ibadete açılmasına önderlik etti. Tiran merkezindeki Ethem Bey Camii dışındakiler kullanılır durumda değildi. Kırk yıl boyunca dinsiz/Ateist rejim altına yaşayan Müslüman Arnavut halkının İslam dini hakkındaki bilgisi ne yazık ki yok denecek durumdaydı.
Sabri Koçi’nin sözleriyle “Dita me e bukur e jetes time / Bugün benim en mutlu günüm” dediği, 16 Kasım 1990’da ibadete açtığı ilk cami İşkodra’daki Osmanlı Dönemine ait Kurşunlu Camii oldu. Açılış törenine yaklaşık 55 bin kişi katıldı.
Hafız Sabri Koçi: “İşkodra Camii’nin tekrar ibadete açılması hayatımda unutulmayacak bir gün olarak kalacak. İnsan için ruhi özgürlüğün ve Allah’a imanın yasaklanmasından daha büyük bir zulüm olamaz Bu tören Allah’a imanımı daha da arttırdı. Gerçi Allah Kur’an’ı Kerim’de şöyle buyuruyor: Allah’ın nurunu ağızlarıyla söndürmek istiyorlar. Ama kâfirler hoşlanmasa da Allah, nurunu mutlaka tamamlayacaktır.” (Saff Sûresi. 61/8)
1991’de Komünist rejimin tamamen yıkılması üzerine İslâmi hizmetleri yürütebilmek için (Komuniteti Muslimani Shqiperise / Arnavutluk Müslüman Toplumu) Teşkilatı yeniden kuruldu. Komünist rejim döneminde kapatılan, tiyatro veya depoya dönüştürülen camiler tamir edilip yeniden ibadete açıldı. Kur'an kursları, medreseler tekrar faaliyete geçti.
1967 yılında, tüm dini faaliyetlerin yasaklanmasıyla birlikte, resmen kapatılmış olan Arnavutluk İslam Birliği 23.01.1991 tarihinde İşkodra’da yeniden açıldı. Başkanlığına Hafız Sabri Koçi getirildi. Arnavutluk’ta İslam’ın yeniden tanıtılması amacıyla şehir şehir gezen Sabri Hoca, ziyaret ettiği şehirlerde öncelikli olarak yerel bir şûra oluşturdu. Oluşturduğu şûranın üyeleri o şehirde yeni bir cami yapılmasına, İslam’ın tanıtılmasına öncülük ederdi.
Hafız Sabri Koçi; Arnavutluk Müslümanlarının bir temsilcisi ve bir din adamı olarak gittiği her ülkede yöneticiler tarafından hüsnü kabul görmüş ve İslam Ümmetinin Arnavutluk’a yeni camiler yapmalarında büyük hizmeti olmuştur. Osmanlı irfan ve zerafetine sahip âlim Sabri Koçi Türkiye’yi sever, Türkiye’nin Arnavutluk için stratejik değerini bilirdi.
1944’ten 1991 yılına -Komünist sistemin çöküşüne- kadar Arnavutluk’ta dini içerikli hiçbir kitap, dergi ya da gazete basımına izin verilmedi. Müslüman Arnavutlar, dini bilgileri hıfz eden ve koruyan yazılı kaynakları tamamen kaybetmiş haldeydiler. Müslümanlar üzerinde yıllarca uygulanan Ateizm ve Komünizm propagandası, rejimin bitmek bilmeyen zulümleri, hapis cezaları işkence ve infazlar sonucunda dini bilgilere sahip olanların sayısı zaman içinde çok azaldı. Arnavutluk’ta yeni doğan iki kuşak İslam hakkında tamamen bilgisiz olarak yetişti.
Müslüman Arnavutların İslam kimliğini yeniden kazanması için özellikle Türkiye’ye çok iş düşüyor. Ne yazık ki bilgisiz Müslüman Arnavut Halkı üzerinde özellikle İran merkezli Şia düşüncesi, Suudi merkezli Vehhâbi ve Selefî siyasal akımların propaganda çalışmaları çok fazla. Bir zamanlar Anadolu irfanıyla yoğrulan Arnavutluk, komünist/Ateist dönemin ardından bu sefer de ehl-i sünnet akidesinin yok edilmesi tehlikesine maruz kaldı. Bir yanda Katolik İtalya, diğer yanda Ortodoks Yunanistan’ın baskıları yetmiyormuş gibi…
Kendisini evimde misafir etmekle onur duyduğum Arnavutluk’tan değerli dostum Tahir Zejnelhasani’ye Türkiye’den gönül dolusu selamlar ediyor; Ateist rejime karşı İslam’ın izzet bayrağını temsil ederek 2004 yılında Hakk’a yürüyen Hafız Sabri Koçi Efendi’ye ve diğer mazlumlara Allah’tan rahmet diliyorum.
Ketebe Yayınları’na bir soru: Hayatı boyunca Arnavutluk’ta Komünizm propagandası yapan, her fırsatta İslam dinini ve Müslümanları aşağılayan Arnavutluk yazarlarından İsmail Kadare’nin kitaplarını basma fikrini size kim verdi?
Kurşunlu Camii Açılış Töreni / İşkodra- Arnavutluk
16 Kasım 1990
