Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre, yılın başında 1,6 olan aktif/pasif oranı, Haziran 2024 itibarıyla 1,63’e geriledi. Bu durum, 58 ilde aktarılan verilere dayanarak, özellikle emekli sayısındaki artış ve yüksek enflasyonun etkisiyle sosyal güvenlik sisteminde önemli bir bozulma yaşandığını gösteriyor.
Aktif/pasif dengesi, aylık veya gelir alan kişilerin "dosya sayısı"na göre ölçülüyor. Bu dosya üzerinden eş ve çocuk gibi birden fazla kişi aylık alabiliyor, bu nedenle iki ayrı veri sunuluyor. 2023 sonunda 1 emekli-gelir alan kişiye karşılık 1,58 çalışan bulunurken, Haziran sonunda bu oran 1,55’e düştü. Son yıllara bakıldığında, 2009-2017 arasında kısmi bir düşüş yaşanmasına rağmen, 2022 yılında 1 emekliye karşılık 2,1 çalışana ulaşıldığı görülüyor. Ancak, 2023 ve 2024 yıllarında EYT düzenlemesiyle emekli sayısındaki hızlı artış, aktif/pasif dengesinin yeniden bozulmasına yol açtı.
Yüksek enflasyonun etkisiyle, bu yıl emekli olacaklara 2025 yılına kıyasla daha yüksek aylık bağlanacak olması, emeklilikte bir yığılma yaratıyor. Hükümetin aylık bağlama oranlarında geçici iyileştirmeler yapabileceğine dair açıklamalar gelse de, somut bir taahhüt henüz verilmiş değil. Çalışan sayısının, emekli aylığı alanların oranı ile değerlendirilmesi, sosyal güvenlik sisteminin geleceği açısından kritik bir gösterge.
Türkiye’nin nüfus yapısına bakıldığında, genç nüfus oranında bir durağanlık yaşandığı gözlemleniyor. Uzmanlar, 2030’lu yıllardan itibaren bu avantajın ortadan kalkacağına dikkat çekiyor. Emeklilik yaşının ilerletilmesi gibi çözümler önerilse de, 2008 yılında yapılan düzenlemeyle uzun süre çalışmanın avantajı kaybolmuş durumda; bu durum da çalışanların erken emeklilik taleplerini artırıyor.
Aktif/pasif dengesindeki bozulmanın gelecekte daha da artabileceğine dair işaretler mevcut. Özellikle sanayi yoğun illerde bu oranın bozulması dikkat çekiyor. EKONOMİ'nin SGK verilerinden derlediği bilgilere göre, İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Gaziantep, Adana, Sakarya ve Bursa gibi yüksek nüfuslu sanayi şehirlerinde 0,01 ile 0,28 puan arasında bozulmalar yaşandı. Üç ilde oran sabit kalırken, 20 ilde ise iyileşme görüldü.
İyileşmenin gözlemlendiği iller arasında turizm odaklı Aydın, Antalya ve Muğla ile deprem sonrası toparlanma sürecindeki Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Hatay yer alıyor. Ayrıca, Edirne, Rize ve Trabzon gibi illerde de iyileşme kaydedildi. Antalya'nın, turizmdeki iyi dönemi sayesinde 0,31 puanlık bir iyileşme göstermesi dikkat çekti.
Son olarak, Haziran 2024 itibarıyla Türkiye genelinde 6 ilde aylık-gelir alan kişi sayısının çalışan sayısını geçtiği belirtildi. Bu iller Balıkesir, Çorum, Giresun, Sinop, Zonguldak ve Bartın olarak sıralandı. Aylık alan kişi sayısı, bir dosya üzerinden hak sahibi olanların sayısını içerdiği için dosya sayısından daha yüksek olabiliyor. Bu durum, Türkiye’nin sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği açısından önemli bir endişe kaynağı oluşturmaktadır.
