Toplam 23 maddeden oluşan anayasa, ''Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'' olarak Cumhuriyet'in kuruluşundan sonra hayata geçirilen 1924 Anayasası'na kadar geçen süreçteki Büyük Millet Meclisi Hükümeti'nin genel işleyiş çerçevesini çizdi.
1921 Anayasası'nın ilk üç maddesinde ''Egemenliğin kayıtsız şartsız milletin'' olduğu hükme bağlanıyor ve ''Türkiye Devleti'nin Büyük Millet Meclisi tarafından yönetileceği'' kurala bağlanıyordu.
TBMM'deki anayasa görüşmelerinde farklı görüşler dile getiriliyor, bazı konular tartışmalı geçiyordu. Bunlardan biri de 1. maddedeki ''Egemenlik kayıtsız ve şartsız milletindir'' ifadesiydi. Mustafa Kemal'in önem verdiği bu ifadeye ilişkin görüşleri tutanaklara şöyle yansıyordu:
''Bir defa 1. maddedeki ifadenin anlamı egemenliğin kayıtsız ve şartsız millete ait olduğudur ama ondan sonra da halkın kaderini doğrudan doğruya ve fiilen yönetmesine dayalı bir yönetim düzeninin izleneceği belirtiliyor. Öyleyse halkın kaderini doğrudan doğruya ve fiilen elinde tutmasının çok geniş bir anlamı vardır. Bunların her birini ayrı ayrı belirlememiz ve sınırlamamız gerekir. Bu belirleme ve sınırlamaya giriştiğimiz vakit bunun başlangıcı Yüce Meclisinizdir. O nedenle Yüce Meclisinizin yetkisinin de tüm milletçe çok açık bir biçimde bilinmesi gerekir. Yoksa, genel olarak 'kayıtsız ve şartsız' sözcükleriyle başlayan cümle Yüce Meclisimizin yetkisini ifadeye yetmez.''
Mustafa Kemal, 1. TBMM'nin aynı zamanda bir kurucu meclis olduğunu da ifade ederek, ''Ulusun gerçek vekillerinden oluşan Yüce Meclisi bu yetkileri artık bir kişiye bırakmak istemiyor. Bunu kendisi yapmak ve tümüyle üzerine almak istiyor. Öyleyse bunu ifade etmeliyiz'' diye konuşuyordu.
Gün gün tarihte haftanın belli başlı öteki olayları şöyle:
14 Ocak
1923- Mustafa Kemal, Batı Anadolu'da geziye çıktı.
1923- Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım, İzmir'de öldü.
1923- Londra-New York arası ilk telefon görüşmesi yapıldı.
1938- Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasında imzalanan Sadabad Paktı, TBMM'de onaylandı. Saldırmazlık anlaşması, 1979 yılında İran tarafından feshedilinceye kadar yürürlükte kaldı.
1943- Winston Churchill, Franklin Roosevelt ve Charles De Gaulle, Casablanca Konferansı'nda bir araya geldi.
1944- ''Milli Şair'' Mehmet Emin Yurdakul 75 yaşında öldü.
1953- Josip Broz Tito, Yugoslavya Devlet Başkanı oldu.
1963- Fransa Cumhurbaşkanı Charles De Gaulle, İngiltere'nin Ortak Pazar'a girmesini reddetti.
1964- Meclis, Ortak Pazar anlaşmasını onayladı.
1970- Milli Mücadele kahramanlarından Orgeneral Asım Gündüz öldü.
1974- Türk-İş Genel Başkanı Seyfi Demirsoy, tedavi gördüğü Londra'da 54 yaşında yaşamını yitirdi.
1990- Eski Milli kaleci, iş adamı Sabri Dino, Boğaziçi Köprüsü'nden atlayarak intihar etti.
1994- Türk sinemasının emektarlarından Nubar Terziyan öldü.
1995- İlk kez düzenlenen Uluslararası Nazım Hikmet Şiir Ödülü, İstanbul'da yapılan törenle Lübnanlı şair Adonis'e verildi.
1996- Besteci Onno Tunç, Bursa'dan İstanbul'a giderken kullandığı tek motorlu uçağın Armutlu Bozburun'da düşmesi sonucu yanındaki Hasan Kanık ile bilikte öldü.
1998- Türk sanat müziği sanatçısı Safiye Ayla, tedavi gördüğü hastanede vefat etti.
2007- Amerikalı caz müzisyeni tenor saksafoncu Michael Brecker, kan kanserinden öldü.
2011- Tunus'ta ''Yasemin'' devrimi: Bir kişinin kendini yakmasıyla başlayan gösterilerin ardından Devlet Başkanı Zeynelabidin Bin Ali ülkeden kaçtı, geçiş hükümeti kuruldu.
2021- Türkiye'de koronavirüs aşılaması başladı.
2022- Millet Partisi Genel Başkanı Aykut Edibali vefat etti.
15 Ocak
1884- İstanbul Lisesi açıldı. Okulun ilk adı ''Şems-ül Maarif'' idi. 1896'da resmi okullar arasına dahil edildi.
1892- Basketbol kuralları bu oyunun ilk kez ortaya çıktığı Springfield'de yayımlandı.
1902- Nazım Hikmet, Selanik'te doğdu.
1919- Mustafa Kemal Paşa, Şişli'deki evinde, Albay İsmet (İnönü) Bey ile ''Anadolu'ya geçmek'' konusunu görüştü.
1932- Samsun'da Mustafa Kemal Paşa'nın Anadolu'ya ayak bastığı yerde dikilen heykel açıldı.
1945- Ressam Sami Yetik öldü.
1949- İmam hatip kursları açıldı.
1952- ABD, Türkiye'nin NATO'ya girişini onayladı.
1964- III. Londra Konferansı toplandı. İngiltere, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs hükümetleri ile Kıbrıs Türk ve Rum toplumu liderleri katıldı.
1984- Kıbrıs Türk toplumu liderlerinden Dr. Fazıl Küçük, Londra'da 78 yaşında öldü.
1994- Uyuşturucu ve silah kaçakçısı Behçet Cantürk, Sapanca'da yol kenarında ölü bulundu.
2005- Filistin lideri Yaser Arafat'ın 11 Kasım 2004'te ölümünün ardından 9 Ocak’ta devlet başkanı seçilen Mahmud Abbas, yemin ederek göreve başladı. Başbakanlığa Ahmed Kurey'i getiren Abbas, İsrail'e karşılıklı ateşkes ve nihai barış anlaşması çağrısında bulundu.
2006- Sosyalist Michelle Bachelet, Şili'nin ilk kadın devlet başkanı oldu. Bachelet, aynı zamanda Latin Amerika'da devlet başkanlığı görevine gelen altıncı kadın oldu.
2007- Tiyatro sanatçısı Lale Oraloğlu, İstanbul'da yaşamını yitirdi.
16 Ocak
1595- Padişah III. Murat 49 yaşında öldü. III. Mehmet tahta çıktı.
1902- Sahneye çıkan ilk Türk kadını olan Bedia Muvahhid doğdu.
1920- Milletler Cemiyeti ilk toplantısını Paris'te yaptı.
1923- Mustafa Kemal Paşa, İzmit'te, İstanbul'dan gelen gazetecilere açıklamalarda bulundu. Mustafa Kemal'in düzenlediği ilk basın toplantısı ertesi sabaha kadar sürdü.
1928- Cemal Reşit Rey'in ''12 Anadolu Türküsü'' adlı ses ve piyano için yapıtı ilk kez seslendirildi.
1958- Dokuz subayın, ''isyan muharrikliği (kışkırtıcılığı) yapmak ve fesat çıkarmak''tan tutuklandıkları açıklandı. ''Dokuz Subay'' diye anılan olayın sanıklarından Kurmay Binbaşı Samet Kuşçu iki yıl hapis ve ''ordudan tart'' cezasına çarptırıldı, diğerleri beraat etti.
1965- Manisa'nın Karakurt köyünde bir grup ayaklanarak okul öğretmenlerine saldırdı, 23 kişi tutuklandı.
1979- İran Şahı Rıza Pehlevi, ülkesini terk ederek, ailesiyle Mısır'ın Assuan kentine gitti.
1983- THY'nin ''Afyon'' uçağı Ankara'da düştü, 47 yolcu öldü.
1986- Tezhip sanatçısı Rikkat Kunt 83 yaşında vefat etti.
1987- 1 Ocak'ta Çin'de Tiananmen Meydanı'nda öğrencilerin başlattığı gösteriler sonunda Komünist Partisi lideri Hu Yaobang istifa etti, yerine Zao Ziyang getirildi.
1991- ABD, Irak'a hava akınları ve füze saldırısı başlattı.
1996- Avrasya feribotu, dört silahlı kişi tarafından Trabzon Limanı'nda kaçırıldı. Feribota, Anadolu Feneri açıklarında demir attıran ve Çeçenistan'a dikkat çekmek isteyen eylemciler, 72 saat sonra güvenlik güçlerine teslim oldular.
1998- Refah Partisi kapatıldı.
2007- Almanya'da II. Dünya Savaşı sonrası dönemin önde gelen iş adamlarından Rudolf August Oetker 91 yaşında öldü.
2010- Avrupa Kültür Başkenti olan İstanbul'da etkinlikler şehrin yedi ayrı noktasındaki kutlamalarla başladı.
2013- Ressam Burhan Doğançay vefat etti.
17 Ocak
1875- Karaköy-Beyoğlu arasında Tünel hizmete girdi. Tünel dünyanın en eski üçüncü ve en küçük metrosuydu.
1929- Temel Reis (Popoye) çizgi bandı ilk kez yayımlandı.
1936- İngiliz Yazar Rudyard Kipling öldü.
1946- BM Güvenlik Konseyi ilk toplantısını yaptı.
1954- Edebiyat tarihçisi İsmail Habib Sevük 62 yaşında öldü.
1957- Menemen'de Kubilay Anıtı'nı yapan heykeltıraş Ratip Aşir Acudoğlu vefat etti.
1958- Türkiye'de modern psikolojinin kurucusu Ord. Prof. Mustafa Şekip Tunç İstanbul'da öldü.
1960- Yahya Kemal Müzesi açıldı. Müze, Fatih Külliyesi'nin Baş Kurşunlu Medresesinde bulunuyor.
1987- Bülent Ecevit, Siyasi Partiler Kanunu'na aykırı davranmaktan 11 ay 20 gün hapse mahkum edildi. 12 Eylül'den sonra Bülent Ecevit hakkında 80, Süleyman Demirel hakkında 55 dava açıldı.
1991- Körfez Savaşı, müttefik uçaklarının Irak ve Kuveyt'teki hedefleri vurmalarıyla başladı.
1995- Japonya'nın Osaka-Kobe bölgesinde meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki depremde 3 bin kişi öldü.
1999- Gazeteci Ergun Balcı öldü.
2000- İstanbul'da bir villaya operasyon düzenleyen polisle çıkan çatışmada, terör örgütü Hizbullah'ın elebaşı Hüseyin Velioğlu ölü ele geçirildi. Genişletilen operasyonda, mezar evler ortaya çıkarıldı ve sayıda Hizbullah mensubu yakalandı.
2020- Eski başbakanlardan Bülent Ecevit'in eşi, Türk siyasi hayatının önemli isimlerinden Rahşan Ecevit, 97 yaşında vefat etti.
18 Ocak
1778- İngiliz kaşif James Cook, Hawai adalarına ulaştı.
1886- Kadınlar, Şukufezar dergisinde ''saçı uzun aklı kısa'' deyimine karşı mücadele başlattı.
1910- Çırağan Sarayı yandı. Saray 1865'te Sultan Abdülaziz tarafından inşa ettirilmişti.
1919- I. Dünya Savaşı'nda yenik düşen devletlerle anlaşmalar yapmak üzere, İtilaf Devletleri temsilcilerinin oluşturduğu ''Paris Barış Konferansı'' açıldı. Avrupa'nın haritası yeniden çizildi.
1924- İstanbul'da Milli Türk Ticaret Birliği Kongresi toplandı.
1927- Lozan Antlaşması, Amerikan Senatosu tarafından reddedildi.
1931- Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği ''Türkiye Güzellik Kraliçesi'' yarışmasını, Naşide Saffet Hanım kazandı.
1944- ''Trak'' adlı yolcu vapuru, Çanakkale'den Bandırma'ya giderken kayalara bindirerek battı, 24 kişi öldü.
1946- Madame Butterfly Operası, Ankara'da sahnelendi.
1956- Atatürk'ün kız kardeşi Makbule Atadan vefat etti.
1982- Tarihçi Prof. Dr. Enver Ziya Karal 76 yaşında öldü.
1991- Körfez savaşı sürecinde, Hükümet, gerektiğinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurt dışında görevlendirilmesi ve yabancı askerlerin Türkiye'de bulundurulması konusunda TBMM'den yetki aldı.
1992- Klasik Türk Müziği bestecisi Yesari Asım Arsoy 92 yaşında İstanbul'da öldü.
2005- Sinema sanatçısı Yıldırım Gencer vefat etti.
2007- ABD'li mizah yazarı Art Buchwald 81 yaşında öldü.
2010- Gazeteci-yazar Abdi İpekçi cinayeti ve iki ayrı gasp suçundan hükümlü Mehmet Ali Ağca, Sincan F tipi Cezaevinden tahliye edildi.
2010- Gazeteci Reha Oğuz Türkkan vefat etti.
2018- Türkiye Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) derneğin adının Türkiye Sanayicileri ve İşinsanları Derneği olarak değiştirilmesi kararı aldı.
19 Ocak
1945- Türkiye'de Deutsche Bank ve Deutsche Orient Bank faaliyetlerini durdurdu ve tasfiye hazırlıklarına başladı.
1950- Çin önderi Mao Zedong, Ho Şi Minh'in önderliğindeki Kuzey Vietnam'ı tanıdı.
1960- İsveç'in başkenti Stockholm'den Ankara'ya gelen İskandinav Hava Yolları'na (SAS) ait yolcu uçağı Esenboğa Havaalanı yakınlarında düştü, 42 kişi öldü.
1966- Hindistan'da Nehru'nun kızı İndra Gandhi başbakan oldu.
1969- Prag'da Jan Palach adındaki öğrenci, Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya'yı işgalini protesto için kendini yaktıktan üç gün sonra öldü. Prag'da protesto gösterileri düzenlendi.
1970- ''Beyaz Kelebekler'' müzik topluluğunun üç elemanı, Adapazarı yakınlarında geçirdikleri trafik kazasında öldü.
1975- Arkeolog Arif Müfit Mansel vefat etti.
1978- Sinema sanatçısı Feridun Çölgeçen öldü.
1982- Siyaset tarihçisi ve yazar, Profesör Ahmet Şükrü Esmer öldü.
1998- Kenan Şeranoğlu adlı kişi, Titan Saadet Zinciri adı altında 30 bin kişiden 8,6 trilyon lira topladı. 15 Haziran'da, Şeranoğlu ile aralarında babasının da bulunduğu yedi sanık ''dolandırıcılık''tan çeşitli hapis cezalarına mahkum edildi.
2000- Türk sanat müziği şarkıcısı Sevim Çağlayan öldü.
2005- ''Türkler: Bin Yılın Yolculuğu 600-1600'' sergisi, Londra'daki Royal Academy of Arts'ta (Kraliyet Sanat Akademisi) açıldı.
2007- Agos gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Gazeteci Hrant Dink, uğradığı silahlı saldırıda yaşamını yitirdi. Zanlı Ogün Samast, ertesi gün Samsun'da yakalandı.
2008- Gazeteci Cüneyt Koryürek, İstanbul'da geçirdiği trafik kazasından sonra kaldırıldığı hastanede vefat etti.
2016- Buz Hokeyi 2B Kadınlar Dünya Şampiyonası "terör nedeniyle riskli olduğu" gerekçesiyle Türkiye'den alınarak, İspanya'ya verildi. Yarışma 29 Şubat-6 Mart arasında Ankara'da yapılacaktı.
20 Ocak
1793- Fransa Kralı XVI. Louis giyotinle idam edildi.
1895- Darülaceze kuruldu.
1918- Midilli Kruvazörü, İmroz açıklarındaki mayınlara çarparak battı. I. Dünya Savaşı'nın başında, 11 Ağustos 1914'te İngiliz filosunun izlediği Almanların Goeben ve Breslau gemileri Çanakkale Boğazı'ndan geçmiş ve ilkine ''Yavuz'' ikincisine ''Midilli'' adı verilmişti.
1918- Gazi Ahmet Muhtar Paşa öldü.
1921- TBMM'nin oluşumunun ardından, 23 maddelik ilk anayasa ''Teşkilatı Esasiye'' kabul edildi.
1936- Ankara'da Endüstri Kongresi toplandı. Toplantıda İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı esasları kabul edildi.
1936- Sinemaların esas filmle beraber bir de ''öğretici film'' göstermek zorunda olduğuna ilişkin yasa çıktı.
1947- Fransa'da Charles De Gaulle, politikadan çekildiğini açıkladı ve görevinden istifa etti.
1949- Gazeteci yazar Burhan Cahit Morkaya öldü.
1956- Varlık dergisi Roman Armağanı'nı, Yaşar Kemal, ''İnce Memed'' romanıyla kazandı.
1957- Şair Ziya Osman Saba, 47 yaşında öldü.
1961- Londra Konferansı'nda Kıbrıslı Rumlar, federal yönetim tezini reddetti. Bunun üzerine Kıbrıs Türk toplumu temsilcileri konferanstan çekildi.
1989- Samsunspor kafilesi, Malatyaspor ile yapacağı lig maçına giderken kaza geçirdi üç kişi öldü.
1993- Ünlü Amerikalı aktris Audrey Hepburn öldü.
1994- Devlet Sanatçısı Bedia Muvahhit 97 yaşında vefat etti.
2003- MERNİS hizmete girdi.
2005- Kıbrıs Barış Harekatı'nda görev alan tugayın komutanı emekli
Tümgeneral Sabri Demirbağ 84 yaşında İstanbul'da vefat etti.
2010- Hamas liderlerinden Mahmud El Mabhuh, Dubai'de kaldığı otelde öldürüldü.
// HABER MERKEZİ
